De architect als kwaliteitsborger
mr. dr. ing. Peter de Haan, advocaat
ArchitectuurNL | 15-05-2019
De Eerste Kamer heeft op 14 mei 2019 met ruime meerderheid de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen aangenomen. Deze historische bouwwet heeft grote gevolgen voor de gehele bouwketen. Daarnaast gaat een geheel nieuwe markt voor architecten open. Zij kunnen als kwaliteitsborgers tijdens de bouw toezicht houden op de bouwkwaliteit.
Het stelsel van kwaliteitsborging
De nieuwe bouwwet introduceert het stelsel van kwaliteitsborging. Dit nieuwe stelsel geldt vanaf 1 januari 2021 tegelijkertijd met de Omgevingswet voor eenvoudige bouwwerken zoals woningen (gevolgklasse 1). Later geldt het stelsel ook voor alle zwaardere bouwwerken.
De vergunningaanvrager hoeft bij de aanvraag om omgevingsvergunning (bouwvergunning) niet meer bouwtechnische gegevens te verstrekken. De gemeente toetst immers het papieren bouwplan niet meer aan bouwtechnische voorschriften. In plaats daarvan kiest de vergunningaanvrager een private kwaliteitsborger (toetser) en een kwaliteitsborgingsinstrument (beoordelingsmethodiek).
Bouwtechnische voorschriften
De private kwaliteitsborger controleert of het papieren bouwplan voldoet aan de bouwtechnische voorschriften (uit het Besluit bouwwerken leefomgeving, de opvolger van het Bouwbesluit 2012). Daarnaast houdt de kwaliteitsborger tijdens de bouw toezicht en geeft de aannemer aanwijzingen. Zijn belangrijkste taak is te beoordelen of het gerealiseerde bouwwerk aan de bouwtechnische voorschriften voldoet. Zonder positieve verklaring van de kwaliteitsborger mag de gemeente de ingebruikname van het gerealiseerde bouwwerk tegenhouden.
De architect als kwaliteitsborger
De verwachting is dat de markt voor kwaliteitsborgers uit enkele honderden miljoenen euro’s zal gaan bestaan. Het spreekt voor zich dat er commerciële kansen liggen in deze nieuwe markt. Het komt veel voor dat architecten namens de opdrachtgever de vergunningaanvraag indienen. Bovendien hebben zij ook verstand van bouwtechnische voorschriften. Dit maakt dat architecten de rol van kwaliteitsborger op zich kunnen nemen. Wel zijn er enkele aandachtspunten daarbij.
Onafhankelijk van alle bouwpartijen
De architect bij een bouwproject kan niet daarnaast ook kwaliteitsborger zijn voor datzelfde bouwproject. De kwaliteitsborger moet namelijk onafhankelijk zijn van alle andere bouwpartijen bij dat specifieke project, waaronder van de architect. Wel kan een architectenbureau bij het ene bouwproject optreden als kwaliteitsborger en bij een ander project als architect. Het is nog onduidelijk of verschillende dochter- of zusterondernemingen van één bureau zowel de rol van kwaliteitsborger als die van architect bij één bouwproject mogen hebben. Dit met gebruik van ‘chinese walls’. Dat zal nog moeten blijken uit aanpassingen in het Besluit bouwwerken leefomgeving.
Gevolgen van het ontbreken van een positieve verklaring
Deze bouwwet verhoogt de aansprakelijkheid en waarschuwingsplicht van de aannemer, niet die van de architect. Toch heeft de wet feitelijk terdege gevolgen voor de aansprakelijkheid van architecten. Nu toetsen gemeenten nauwelijks het papieren bouwplan op gebreken en ook voor de aannemer is weinig aanleiding voor een diepgaande controle. Onder het stelsel van kwaliteitsborger controleert de kwaliteitsborger zowel het papieren bouwplan als het gerealiseerde bouwwerk. De kans dat gebreken in het bouwplan worden ontdekt, is aanzienlijk groter. Dit betekent dus ook dat de kans dat opdrachtgevers hun architect aansprakelijk stellen, groter is. Er is meer reden voor architecten om extra zorgvuldig te controleren dat hun ontwerp voldoet aan de bouwtechnische voorschriften.
mr. dr. ing. Peter de Haan, advocaat