De huidige regels voor vergunningvrij bouwen staan in bijlage II van het Besluit omgevingsrecht (Bor). Indien uw bouwplan valt onder artikel 2 bijlage II Bor dan is zowel geen omgevingsvergunning voor een bouwactiviteit vereist als geen omgevingsvergunning voor afwijking van het bestemmingsplan. Als een bouwplan valt onder artikel 3 bijlage II Bor dan is alleen geen omgevingsvergunning voor een bouwactiviteit vereist. Indien het bouwplan in strijd is met het bestemmingsplan, dan is nog steeds een omgevingsvergunning voor afwijking van het bestemmingsplan vereist. Onder de Omgevingswet zijn de regels voor vergunningvrij bouwen ingewikkelder vanwege de “knip” in de omgevingsvergunning voor bouwen.

Deze tekst gaat uit van vergunningvrij bouwen, zoals dat wordt gewijzigd door het Besluit kwaliteitsborging voor het bouwen. Bouwtechnisch vergunningvrij bouwen is daarin aanzienlijk ingewikkelder dan zoals dat geregeld is in het Invoeringsbesluit Omgevingswet.

Het Instituut voor Bouwrecht heeft advocaat mr. dr. ing. Peter de Haan gevraagd om een cahier te schrijven over vergunningvrij bouwen onder de Omgevingswet. Dit cahier is in de afrondende fase.

De Omgevingswet knipt de omgevingsvergunning voor bouwen in: een omgevingsvergunning voor een omgevingsplanactiviteit én een omgevingsvergunning voor een (technische) bouwactiviteit. Het kan zijn dat voor uw bouwplan beide omgevingsvergunningen zijn vereist. In het Besluit bouwwerken leefomgeving staan maar liefst vijf lijsten met categorieën vergunningvrije bouwwerken. Het is dus niet eenvoudig om te bepalen of een bouwwerk vergunningvrij is.

Er zijn twee lijsten met omgevingsplanvergunningvrije activiteiten. Zo is er een landelijke lijst. Als uw bouwplan daaronder valt dan is niet alleen geen omgevingsvergunning voor een omgevingsplanactiviteit vereist, maar ook hoeft uw bouwplan dan niet aan het omgevingsplan te voldoen. Indien uw bouwplan daarentegen valt onder de bruidsschat dan is enkel geen omgevingsvergunning vereist. Het bouwplan moet dan nog steeds aan de planregels uit het omgevingsplan voldoen. De gemeenteraad kan de regels in het omgevingsplan wel aanpassen, waardoor bijvoorbeeld een bouwmelding moet worden gedaan.

Bouwwerken zijn in beginsel bouwtechnisch vergunningvrij. Er zijn in het Besluit bouwwerken leefomgeving twee lijsten met bouwwerken die bouwtechnisch vergunningplichtig zijn (met of zonder dak). Er is echter nog een derde lijst. Als het bouwwerk daarop staat, dan is niettemin geen omgevingsvergunning voor een (technische) bouwactiviteit vereist. Het bekendste voorbeeld is als het bouwwerk valt onder het stelsel van kwaliteitsborging (althans voor wat betreft gevolgklasse 1). Bouwtechnisch vergunningvrije bouwwerken moeten echter nog steeds aan de bouwtechnische voorschriften uit het Besluit bouwwerken leefomgeving voldoen.

Voor een bouwwerk dat valt onder het stelsel van kwaliteitsborging moet een bouwmelding voorafgaand aan de bouwwerkzaamheden worden gedaan in plaats van een aanvraag om omgevingsvergunning voor een (technische) bouwactiviteit.